Cwynodd Mr a Mrs A ar ran eu mab, B, fod y Cyngor wedi methu â diogelu a hyrwyddo ei les yn foddhaol fel plentyn sy’n derbyn gofal (“LAC”).1 Codasant bryderon hefyd ynghylch y modd y deliodd y Cyngor â’u cŵyn.
Canfu’r Ombwdsmon fod y Cyngor wedi methu â dilyn y broses weinyddol gywir pan dderbyniodd drosglwyddo’r ddarpariaeth gofal ar gyfer B o awdurdod lleol arall ym mis Ionawr 2017. Yn groes i’r fframwaith statudol perthnasol, derbyniodd y Cyngor y trosglwyddiad heb roi gwybod i Mr a Mrs A, a newidiodd y sail statudol a ddefnyddiodd i barhau i wneud y ddarpariaeth gofal heb ailasesu anghenion gofal a chymorth B, na diweddaru ei gynlluniau gofal. Methodd y Cyngor hefyd â gwneud unrhyw gofnod o’r trosglwyddiad na chynllunio ar ei gyfer, ac ni allai egluro na dangos pam ei fod wedi digwydd.
Ym mis Ionawr 2018 gwnaed penderfyniad i reoli B o dan y gweithdrefnau statudol ar gyfer plant sy’n derbyn gofal, oherwydd bod yr amser yr oedd mewn llety a drefnwyd gan y Cyngor wedi cynyddu’n sylweddol ar ôl trosglwyddo’r ddarpariaeth gofal. Roedd penderfyniad y Cyngor yn seiliedig ar ei ddealltwriaeth bod unrhyw blentyn a dreuliodd fwy na 120 diwrnod y flwyddyn y tu allan i gartref y teulu yn derbyn gofal yn awtomatig yn unol â Rheoliadau Cynllunio Gofal, Lleoli ac Adolygu Achosion (Cymru) 2015. Canfu’r Ombwdsmon fod dehongliad y Cyngor o’r gyfraith a’r canllawiau ynghylch statws derbyn gofal B yn anghywir. Roedd y Cyngor hefyd wedi cymryd bod caniatâd rhieni ar gyfer gofalu am Mr a Mrs A yn wirfoddol heb egluro’n iawn beth yw hawliau rhieni Mr a Mrs A.
Roedd y diffyg tryloywder a methiannau gweinyddol o ran trosglwyddo’r ddarpariaeth gofal, a’i heffaith ar wneud penderfyniadau dilynol, wedi arwain at fethiant diangen yn y berthynas rhwng Mr a Mrs A a’r Cyngor. Roedd yr Ombwdsmon hefyd o’r farn bod y methiannau’n ymwneud â hawliau Mr a Mrs A a B i broses deg o dan Erthygl 6 o’r Ddeddf Hawliau Dynol, ac i barchu eu bywyd preifat a theuluol o dan Erthygl 8.
Canfu’r Ombwdsmon nifer o ddiffygion yn y modd y deliodd y Cyngor â chŵyn Mr a Mrs A nad oedd yn unol â’r amserlenni, y diffiniadau a’r egwyddorion a nodwyd yn y Weithdrefn Gwyno statudol ar gyfer Gwasanaethau Cymdeithasol. Yn arwyddocaol, ymchwiliwyd i sawl agwedd ar y gŵyn yn ymwneud ag ymddygiad staff a’r achos gofal pan na ddylent fod wedi digwydd, a bu methiant i benodi unigolyn annibynnol i oruchwylio’r modd yr ymdriniwyd â sylwadau a wnaed ar ran B. Yn ogystal, achoswyd oedi y gellid fod wedi ei osgoi pan ohiriwyd yr ymchwiliad annibynnol tra’r oedd y Cyngor yn mynd ar drywydd achosion gofal, er y gellid bod wedi ymchwilio i lawer o agweddau ar y gŵyn heb effeithio ar yr achos. Methodd y Cyngor hefyd ag ymateb i adroddiad yr ymchwiliad annibynnol am sawl mis nes iddo gael ei ysgogi i wneud hynny gan yr Ombwdsmon. Aeth y broses yn ei blaen am dros 2 flynedd a hanner heb fynd i’r afael yn briodol â phryderon Mr a Mrs A a methwyd â dysgu llawer o’r gŵyn.
Argymhellodd yr Ombwdsmon y dylai’r Cyngor ymddiheuro’n ddiamod i Mr a Mrs A am y methiannau a nodwyd a thalu £1,000 iddynt, a £1,000 arall i B, i gydnabod effaith y methiannau a’r anghyfiawnder a achoswyd. Argymhellodd yr Ombwdsmon hefyd nifer o gamau gwella, gan gynnwys dysgu sefydliadol, hyfforddiant staff ac adolygiadau o brosesau, mewn perthynas â chadw cofnodion, trin cwynion ac ystyriaethau sy’n seiliedig ar hawliau mewn ymarfer gwaith cymdeithasol.
