Cawsom gŵyn gan gyd-gynghorydd (“yr Achwynydd”) fod Aelod (“yr Aelod”) o Gyngor Sir y Fflint (“y Cyngor”) wedi torri’r Cod Ymddygiad (“y Cod”), pan gynigiodd , a gofynnodd i’w gydweithwyr yn y blaid wleidyddol ystyried, rhodd hael a gynigiwyd gan ddyn busnes lleol. Roedd y rhodd yn cynnwys cymorth ariannol sylweddol i blaid wleidyddol yr Aelod, a chymorth ariannol gydag ymgyrchoedd gwleidyddol yr Aelod, ac eraill, fel ymgeiswyr.
Roedd y cynnig rhodd yn amodol ar blaid yr Aelod yn ffurfio cynghrair gyda phlaid arall i gyflawni newid mewn arweinyddiaeth wleidyddol yn y Cyngor. Roedd yr Achwynydd yn pryderu, ymhlith pethau eraill, bod y cynnig yn amhriodol gyda chanlyniadau difrifol i weithrediad diduedd y Cyngor yn ogystal â bod yn drosedd bosibl. Teimlai’r Achwynydd fod yr Aelod wedi annog ei gydweithwyr yn y blaid i dderbyn y cynnig pan ddylai fod wedi’i wrthod ar unwaith.
Penderfynom fod ymchwiliad yn briodol, o ystyried natur ddifrifol yr honiadau, ac y dylid ystyried y paragraffau canlynol o’r Cod:
- 7(a) – rhaid i [aelodau] beidio â defnyddio neu geisio defnyddio [eu] safle yn amhriodol i roi neu i sicrhau mantais i’w [hunain] neu i unrhyw berson arall, neu i greu neu i osgoi anfantais i’w [hunain] neu i unrhyw berson arall.
- 6(1)(a) – rhaid i [aelodau] beidio ag ymddwyn mewn ffordd y gellid yn rhesymol ei hystyried yn un sy’n dwyn anfri ar [eu] swydd neu awdurdod.
- 9(b) – rhaid i [aelodau] osgoi derbyn rhoddion, buddiannau neu wasanaethau materol iddynt eu [hunain], neu i unrhyw berson, a fyddai’n rhoi [aelodau] o dan rwymedigaeth amhriodol, neu y byddai’n rhesymol iddo ymddangos fel pe bai’n gwneud hynny.
Cawsom wybodaeth gan drysorydd y blaid leol, yr Heddlu, y Comisiwn Etholiadol (sydd â’r rôl o sicrhau bod pleidiau gwleidyddol ac ymgeiswyr yn cydymffurfio â gofynion cyfreithiol o ran rhoddion), yr Achwynydd a’r Aelod.
Gwelsom fod y cynnig wedi’i wneud i’r blaid wleidyddol, ac i ymgeiswyr yn eu hymgyrchoedd, ac nid er budd ariannol i unrhyw unigolion yn bersonol. Ni welsom unrhyw dystiolaeth i awgrymu bod y blaid, na’r aelodau, yn cael eu gofyn i wneud unrhyw beth amhriodol, megis gwneud penderfyniadau’r Cyngor a allai ffafrio’r busnes lleol yn gyfnewid am y rhodd (er y gofynnwyd iddynt gefnogi plaid wleidyddol arall mewn etholiad sydd i ddod).
Canfuom, fodd bynnag, fod ymddangosiad clir iawn i’r Achwynydd, ac eraill, y gallai derbyn y cynnig eu rhoi dan rwymedigaeth amhriodol, neu mewn geiriau eraill efallai fod y dyn busnes lleol wedi bod yn disgwyl rhywbeth amhriodol yn gyfnewid am ei rodd ariannol hael.
Mae hyder y cyhoedd yn nidueddrwydd ac uniondeb penderfyniadau cyngor yn cael ei danseilio’n ddifrifol os oes unrhyw ymddangosiad o ddylanwad allanol. Mae’r dyletswyddau a osodir ar aelodau yno nid yn unig i atal unrhyw ddylanwad gormodol, ond i atal ymddangosiad unrhyw ddylanwad gormodol. Yn unol â pharagraff 9(b) o’r Cod ar gyfer Aelodau Awdurdodau Lleol, bu’n rhaid “osgoi” derbyn y cynnig rhodd, o ystyried ei faint ariannol sylweddol a’r ymddangosiad o gymhellion personol i ymgeiswyr, oherwydd ei fod yn ymddangos fel pe bai’n gosod aelodau o dan rwymedigaeth amhriodol.
Canfuom nad oedd unrhyw rodd wedi’i roi na’i derbyn yn y pen draw, ac nad oedd unrhyw gamau wedi’u cymryd gan y Comisiwn Etholiadol na’r Heddlu. Nid oeddem o’r farn bod y dystiolaeth yn dangos bod yr Aelod wedi annog derbyn y cynnig, ac ar ôl ystyried yn ofalus, ni chanfuom fod y dystiolaeth yn awgrymu bod yr Aelod wedi torri’r Cod o gwbl. Fodd bynnag, rhoddom gyngor i’r Aelod gan bwysleisio bod yn rhaid iddo fod yn ofalus iawn i osgoi unrhyw ymddangosiad o ddylanwad neu ragfarn ormodol o ystyried pa mor niweidiol y gall hyn fod i hyder y cyhoedd mewn democratiaeth leol. Dywedasom hefyd wrth yr Aelod y dylai ymgymryd â hyfforddiant pellach ar y Cod.