Ombwdsmon Gwasanaethau Cyhoeddus Cymru
Sefydlwyd swyddfa Ombwdsmon Gwasanaethau Cyhoeddus Cymru ym mis Ebrill 2006 gan Ddeddf Ombwdsmon Gwasanaethau Cyhoeddus Cymru 2005. Diwygiwyd y Ddeddf hon yn 2019 i ddod yn Ddeddf Ombwdsmon Gwasanaethau Cyhoeddus (Cymru) 2019 (“Deddf 2019”). Y Goron sy’n penodi ‘Ombwdsmon’ ac mae’r Ombwdsmon presennol, Michelle Morris, wedi bod yn ei swydd ers mis Ebrill 2022.
Rôl OGCC yw:
- ystyried cwynion bod rhywbeth wedi mynd o’i le gyda gwasanaeth cyhoeddus yng Nghymru;
- ystyried cwynion bod cynghorwyr Cymru wedi torri eu Cod Ymddygiad; a
- gweithio gyda chyrff cyhoeddus i wella gwasanaethau cyhoeddus a safonau ymddygiad o fewn llywodraeth leol ledled Cymru.
Mae pob ymchwiliad yn annibynnol ac yn cael ei gynnal yn breifat. Mae ymchwilwyr yn edrych i weld a yw corff cyhoeddus wedi gweithredu yn briodol ac wedi bod yn deg yn ei driniaeth, a phan fydd pethau wedi mynd o’u lle, caiff argymhellion eu gwneud i unioni pethau.
Rhoddodd Deddf 2019 bwerau ychwanegol i’r Ombwdsmon ymchwilio lle gallai fod methiannau systemig yn y gwasanaeth, hyd yn oed heb i gŵyn ddod i law. Mae’r rhain yn cael eu galw yn ymchwiliadau ‘ar ei liwt ei hun’ a gallwn ymgymryd â’r rhain os yw ein meini prawf yn cael eu bodloni ac os yw hynny er budd y cyhoedd.
Crëwyd yr Awdurdod Safonau Cwynion hefyd o dan Ddeddf 2019 a’i nod yw ysgogi gwelliant mewn gwasanaethau cyhoeddus. Tasg yr Awdurdod Safonau Cwynion yw gweithio gyda Chyrff Cyhoeddus o fewn ei awdurdodaeth i:
- gefnogi ymdrin â chwynion yn effeithiol
- casglu a chyhoeddi data
- darparu pecynnau hyfforddi pwrpasol
Michelle Morris, Ombwdsmon
Roeddwn wrth fy modd i ymgymryd â rôl Ombwdsmon Gwasanaethau Cyhoeddus Cymru ym mis Ebrill 2022.
Cyn i mi ddod yn Ombwdsmon, bûm yn gweithio ym maes datblygu cymunedol a llywodraeth leol am bron i 35 mlynedd mewn rolau corfforaethol ac arwain. Roedd hyn yn cynnwys nifer o swyddi uwch mewn llywodraeth leol, yng Nghymru a’r Alban, fel Cynorthwyydd, Dirprwy ac yna Prif Weithredwr.
Ar hyn o bryd rwy’n rhan o’r Grŵp Ombwdsmon Gwasanaethau Cyhoeddus, gan weithio ar y cyd ag Ombwdsmon ar draws y DU.
Rwy’n dod yn wreiddiol o Sir Benfro a dychwelais i’r Sir yn ddiweddar i fyw. Ar ôl mynychu ysgolion lleol astudiais ym Mhrifysgol Caerdydd, Sefydliad Cranfield a Phrifysgol Morgannwg ac mae gennyf MSc. mewn Marchnata ac MBA.
Mae’r gwaith a wnawn yn OGCC yn rhan bwysig o Sector Cyhoeddus Cymru ac yn darparu gwasanaeth annibynnol a diduedd i ystyried methiannau wrth ddarparu gwasanaethau a honiadau o dorri Cod Ymddygiad y Cynghorwyr. Rydym yn helpu miloedd o bobl bob blwyddyn ac yn gwneud cyfraniad pwysig at wella gwasanaethau cyhoeddus.
Chris Vinestock, Prif Swyddog Gweithredu a Chyfarwyddwr Gwelliant
Cafodd Chris ei benodi fel Prif Swyddog Rheoli yn 2014. Mae Chris yn gyfrifydd cymwysedig â gradd yn economeg a chyllid, a MBA o Brifysgol Caerdydd. Cyn ymuno a’r Ombwdsmon Gwasanaethau Cyhoeddus Cymru, gweithiodd i Gyngor Caerdydd ac Abertawe mewn nifer o uwch rolau, yn ymdrin â chyfrifeg, archwilio, peirianneg, priffyrdd a thrawsgludiaeth.
Yn flaenorol i’w benodiad, roedd yn Bennaeth Gwasanaeth ar gyfer Priffyrdd a Thrawsgludiaeth yn Abertawe. Mae Chris yn Gadeirydd o’r Grŵp Adnoddau Dynol y Gymdeithas Ombwdsmon ac wedi gweithio’n agos â’r Gymdeithas i ddatblygu safonau gwasanaethau ar gyfer cynlluniau Ombwdsmon ar draws yr UD.
Katrin Shaw, Prif Gynghorydd Cyfreithiol a Cyfarwyddwr Ymchwiliadau
Magwyd Katrin yng Ngheredigion, Gorllewin Cymru, a mynychodd Brifysgol Sheffield Hallam lle enillodd radd BA yn y gyfraith. Yn 1996, cafodd ei derbyn fel Cyfreithwraig a gweithiodd fel cyfreithwraig llywodraeth leol cyn iddi ymuno â swyddfa’r Ombwdsmon fel Ymchwiliwr yn 2001. Ers hynny, mae Katrin wedi cynnal swyddi rheoli yn y swyddfa a bellach yn Brif Gynghorwr Cyfreithiol a Chyfarwyddwr Ymchwiliadau OGCC.
Roedd Katrin yn Gadeirydd o Grŵp Buddiant Cyfreithiol Cymdeithas yr Ombwdsmon rhwng 2016 a 2019 ac mae hi’n aelod o Gyngor Cyfiawnder Gweinyddol y DU.
Ym mis Hydref 2020, penodwyd yn Gomisiynydd Safonau Dros Dro gan Gomisiynydd Safonau Llywodraeth Leol Gogledd Iwerddon ac mae hi’n gwirfoddoli i Age Connects Castell-nedd Port Talbot.
Aelodau'r Tîm Rheoli
Claire yw Pennaeth Gwella Gwasanaethau. Mewn dau ddegawd yn OGCC, mae Claire wedi gweithio mewn nifer o rolau rheoli. Cyflwynodd Deddf Ombwdsmon Gwasanaethau Cyhoeddus (Cymru) 2019 fwy o gyfleoedd i’r sefydliad ddylanwadu ar welliant yng ngwasanaethau cyhoeddus yng Nghymru ac mae Claire wedi arwain ar y gwaith hwn ers 2018. Cyn ymuno ag OGCC, roedd cefndir Claire mewn llywodraeth leol a rheolaeth.
Mae Sean wedi gweithio fel Pennaeth Gwasanaethau TG OGCC ers mis Medi 2024. Mae Sean yn goruchwylio gwaith yr adran Gwasanaethau TG, sy’n cynnwys darparu cyfrifiaduron, rhwydweithiau a gwasanaethau diogelwch. Cyn ymuno ag OGCC, bu Sean yn gweithio fel Pennaeth Gwasanaethau Digidol Prifysgol Metropolitan Caerdydd, lle bu’n gweithio am 22 mlynedd, a chyn hynny, bu’n cyflawni rolau tebyg i’r GIG a Gemau’r Gymanwlad Manceinion 2002.
Ymunodd Andrew â’r sefydliad ym mis Hydref 2017 ar ôl iddo raddio o Ysgol Busnes Caerdydd. Yn ystod ei gyfnod yn OGCC, mae Andrew wedi gweithio tuag at ei gymhwyster ACCA, gan ennill y marc uchaf yng Nghymru yn 2019, a chymhwyso fel cyfrifydd siartredig yn 2020. Dechreuodd Andrew ei rôl fel Rheolwr Cyllid ym mis Awst 2023.
Mae gan Marilyn brofiad helaeth o’r sector cyhoeddus ar ôl gweithio i bum Cyngor yng Nghymru. Mae ganddi hefyd brofiad helaeth o’r sector preifat a’r trydydd sector. Yn Gymrawd Siartredig y CIPD, mae Marilyn wedi gweithio ym maes Adnoddau Dynol a Hyfforddiant am ei holl yrfa sy’n ymestyn dros 40 mlynedd. Ymunodd ag OGCC ym mis Ionawr 2021 pan sefydlwyd rôl newydd y Partner Busnes Adnoddau Dynol.
Mae Jenny wedi gweithio i OGCC ers 2006, gan ddechrau yn wreiddiol fel ymchwilydd. Daeth yn Rheolwr Tîm cyn ymgymryd â rôl newydd Pennaeth Cwynion Gwasanaethau Cyhoeddus yn 2022 gyda throsolwg o’r holl gwynion y mae OGCC yn eu derbyn am wasanaethau cyhoeddus yng Nghymru.Cyn ymuno ag OGCC, bu Jenny yn gweithio yn GIG Cymru fel Rheolwr Cwynion gyda chyfrifoldeb am gwynion am ofal sylfaenol, a chyn hynny fel archwilydd mewnol ar gyfer Gwasanaeth Llysoedd a Thribiwnlysoedd EM.
Panel Ymgynghorol a Pwyllgor Archwilio a Sicrhau Risg
Mae’r Panel Ymgynghorol yn fforwm anstatudol a’i brif rôl yw cefnogi’r Ombwdsmon wrth arwain y swyddfa a’i llywodraethu’n dda.
Mae’r Panel Ymgynghorol yn rhoi cyngor a chymorth penodol i’r Ombwdsmon ar:
- gweledigaeth, gwerthoedd a dibenion;
- cyfeiriad strategol a chynllunio;
- perfformiad gweithredol, atebolrwydd a chyflawni
Hefyd, mae’r Panel Ymgynghorol yn cynnig persbectif allanol i helpu gyda’r gwaith o ddatblygu polisïau ac arferion.
Cynghori yn unig yw gwaith y Panel Ymgynghorol, ac nid yw’n gwneud penderfyniadau drwy ei hawl ei hun.
Mae’r Pwyllgor Archwilio a Sicrhau Risg yn cefnogi’r Ombwdsmon drwy adolygu pa mor gynhwysfawr a dibynnol yw’r sicrwydd ynghylch llywodraethu, rheoli risg, amgylchedd rheoli a didwylledd datganiadau ariannol a’r adroddiad blynyddol.
Panel Cynghori ac Aelodau'r Pwyllgor Archwilio a Sicrhau Risg
Aelod o’r Panel Cynghori
Mae Bernie yn siaradwr TEDx, yn Awdures hynod boblogaidd, yn Arweinydd Amrywiaeth ac Entrepreneuriaeth, gyda gyrfa gyfreithiol flaenorol ym maes eiddo. Mae’n Gyn-Gadeirydd Siambr Fasnach Castell-nedd, yn aelod o Fwrdd Hanes Pobl Dduon Cymru ac Elusen Gelfyddydau Fio, yn Llysgennad i Glwb Entrepreneuriaid y Gymanwlad a Busnes Cymru, yn Fentor yn Pwer Cyfartal Llais Cyfartal, yn Hyfforddwr Cyflymydd Llywodraeth Cymru a hi yw Sylfaenydd Bernie Davies Global. Mae Bernie yn cefnogi rhaglenni entrepreneuriaeth sy’n canolbwyntio ar amrywiaeth, ar gyfer banciau mawr, prifysgolion ac asiantaethau’r llywodraeth. Ar Ddiwrnod Hawliau Dynol y Cenhedloedd Unedig, 2022, dyfarnwyd y teitl mawreddog Llysgennad dros Heddwch i Bernie gan y Ffederasiwn Heddwch Cyffredinol am ei gwaith mewn Amrywiaeth, Tegwch a Chynhwysiant. Mae Bernie wedi bod ac yn parhau i fod yn gyfrannwr cyson i BBC Radio Cymru ac yn arbenigwr cyfryngau i’r BBC ac ITV.
Aelod o’r Pwyllgor Archwilio a Sicrwydd Risg
Mae Laura yn gweithio fel Cyfarwyddwr Cyllid TG Byd-eang i Unilever ac mae ganddi fwy nag 20 mlynedd o brofiad ar draws amrywiaeth o rolau cyllid gan gynnwys Cysylltiadau a Rheolaethau Buddsoddwyr. Mae hi’n gyfrifydd rheoli siartredig ac yn aelod o Sefydliad Siartredig y Cyfrifwyr Rheoli ac mae ganddi radd mewn Ffrangeg gydag Astudiaethau Rhyngwladol.
Mae Laura yn Ymddiriedolwr o Gronfa Bensiwn DU Unilever, yn gwasanaethu ar y Bwrdd a’r Pwyllgor Archwilio a Risg. Yn y gorffennol, mae Laura hefyd wedi gweithio ar fyrddau elusen yn y sector ieuenctid.
Aelod o’r Panel Cynghori
Roedd Carys yn Bennaeth Data a Dealltwriaeth yn S4C nes 2019, yn defnyddio ystod o dechnegau ansoddol a meintiol i ddadansoddi tueddiadau cynulleidfaoedd ac anghenion sy’n newid. Bu’n gweithio yn y gorffennol hefyd i CBAC, ITV Cymru a Chomisiynydd y Gymraeg.
Mae Carys wedi gwasanaethu fel Aelod o Fwrdd Cyngor Defnyddwyr Cymru rhwng 2000 a 2008 ac i Gynulleidfaoedd Cymru rhwng 2006 a 2015.
Aelod o’r Panel Cynghori / Aelod o’r Pwyllgor Archwilio a Sicrwydd Risg
Ymunodd Dr Jane Martin â Bwrdd Ymgynghori OGCC ym mis Medi 2019. Tan fis Ionawr 2017, bu Jane yn Ombwdsmon Llywodraeth Leol a Chadeirydd y Comisiwn dros Weinyddu Lleol yn Lloegr. Jane oedd Cyfarwyddwr Gweithredol cyntaf y Ganolfan Craffu Gyhoeddus. Bellach mae hi’n aelod o’r Pwyllgor Safonau mewn Bywyd Cyhoeddus ac yn aelod anweithredol o Fwrdd y Swyddfa dros Gwynion Cyfreithiol yng Nghymru a Lloegr. Dyfarnwyd CBE iddi yn Rhestr Anrhydeddau’r Flwyddyn newydd 2017 am ei gwasanaeth i gyfiawnder gweinyddol a thryloywder mewn llywodraeth leol.
Aelod o’r Pwyllgor Archwilio a Sicrwydd Risg
Gweithiodd John i’r Admiral Group Limited am 27 mlynedd mewn sawl rôl, gan gynnwys arwain adrannau Hawliadau Moduron ac ymdrin â hawliadau anaf corfforol trychinebus. Mae ef wedi cynrychioli Admiral ar bwyllgorau allanol fel pwyllgor technegol MIB a phwyllgor hawliadau eiddo ABI. Ef oedd Pennaeth Hawliadau Cartref a Phennaeth Hawliadau Cynhyrchion Atodol nes iddo adael ym mis Mawrth 2019. Mae gan John radd BSc (Agored) yn cynnwys Rheoli Busnes, Cyllid Personol ac Economeg ac mae’n Gydymaith i’r Chartered Insurance Institute (ACII) ac yn aelod o CII Cyngor Abertawe. Ar hyn o bryd, mae’n Rheolwr Gweithrediadau ar gyfer Avantia Home Protect.
Aelod o’r Panel Cynghori
Ymunodd Felicity â’r Panel Ymgynghorol ym mis Hydref 2024. Cymhwysodd fel bargyfreithiwr ac ar hyn o bryd mae’n ymgynghorydd annibynnol yn gweithio yn y sector ombwdsmon. Rhwng 2018 a 2023, bu’n Ddyfarnwr Annibynnol ar gyfer Addysg Uwch yn yr SDA, cynllun yr ombwds ar gyfer myfyrwyr addysg uwch yng Nghymru a Lloegr. Mae Felicity hefyd wedi gweithio i Wasanaeth yr Ombwdsmon Ariannol a chyn hynny i’r Ombwdsmon Bancio.
Roedd Felicity yn gyfarwyddwr i Gymdeithas yr Ombwdsmon rhwng 2019 a 2023, gan ddod yn Is-Gadeirydd, ac yn Gadeirydd y Pwyllgor Dilysu, yn 2021.
Rhwng 2016 a 2021, roedd Felicity yn Gynghorydd Sir yng Nghyngor Sir Hampshire. Bu’n Gadeirydd ar Bwyllgor Dethol yr Economi, Trafnidiaeth a’r Amgylchedd, ac yn aelod o’r Pwyllgorau Iechyd a Gofal Cymdeithasol Oedolion, Polisi ac Adnoddau, ac Archwilio.
Mae Felicity yn gwirfoddoli i ddwy elusen sy’n gweithio ym maes cwnsela ar ddyledion, ac i ddwy elusen datblygu byd-eang.
Aelod o’r Panel Cynghori
Mae Sue wedi gweithio yn y sector gwirfoddol yng Nghymru a Lloegr ers dros 40 mlynedd. Gan symud i Gymru ym 1986, bu’n gweithio yn Mencap cyn cael seibiant i fagu dwy ferch. Dechreuodd Sue weithio gyda’r Gymdeithas Alzheimer ym 1995 fel gweinyddwr yn dilyn marwolaeth ei thaid a fu’n dioddef ag Alzheimer. Gweithiodd mewn nifer o rolau datblygu gwasanaeth, rheoli ac arwain cyn dod yn Gyfarwyddwr Gwlad yng Nghymru ym mis Medi 2017. Gan weithio ochr yn ochr â phobl sydd wedi’u heffeithio gan ddementia, gyda’u llais yn ganolog, bu’n ymgyrchu ac yn cefnogi hawliau pawb â dementia a’r sawl sy’n gofalu amdanynt, gan hyrwyddo’r angen am fuddsoddiad mewn ymchwil i roi gobaith ar gyfer y dyfodol. Roedd Sue yn falch iawn o dderbyn MBE yn Anrhydeddau Pen-blwydd y Frenhines yn 2017 am wasanaethau i ddementia yng Nghymru. Mae Sue yn frwd dros chwaraeon ac wedi bod yn Gyfarwyddwr Annibynnol ar Fwrdd Criced Cymru ers 2018. Mae’n gwasanaethu fel Cadeirydd yr Is-bwyllgor EDI ac aelod o’r Is-bwyllgor Cyllid.
Aelod o’r Panel Cynghori
Mae Nia wedi gweithio mewn sawl rôl ar draws y sector cyhoeddus a phreifat, yn fwyaf diweddar fel Pennaeth Ymgysylltu Ymchwil ac Arloesi yn Llywodraeth Cymru. Mae hi’n Dwrnai Patent Ewropeaidd, yn Ffisegydd Siartredig ac yn Aelod o’r Sefydliad Ffiseg. Yn wreiddiol o Ynys Môn, mae Nia yn siaradwr Cymraeg ac yn byw yn Llandudno, Gogledd Cymru. Mae Nia wedi gwasanaethu mewn nifer o rolau anweithredol gan gynnwys fel aelod o Rwydwaith Cynghori Strategol ar gyfer y Cyngor Ymchwil Peirianneg a’r Gwyddorau Ffisegol, aelod o Bwyllgor Sefydliad Ffiseg Cymru a chyn hynny fel Cadeirydd Llywodraethwyr mewn ysgol gynradd.
Aelod o’r Pwyllgor Archwilio a Sicrwydd Risg
Dave oedd Cyfarwyddwr Adnoddau Comisiwn y Senedd nes iddo ymddeol ym mis Ionawr 2022. Treuliodd Dave 10 mlynedd yn y Senedd a chyn hynny, bu’n gweithio mewn Llywodraeth Leol, y Diwydiant Awyrofod a gwasanaethodd am 12 mlynedd fel Swyddog Comisiynu yn yr Awyrlu Brenhinol. TGCh yw cefndir proffesiynol Dave. Ers ymddeol, mae Dave wedi ymgymryd â rôl ran-amser fel ymgynghorydd hyfforddi a datblygu arweinyddiaeth. Mae Dave hefyd yn eistedd fel Ynad.
Aelod o’r Panel Cynghori / Aelod o’r Pwyllgor Archwilio a Sicrwydd Risg
Yn 2020, ymddeolodd Mike Usher o Archwilio Cymru, lle bu’n aelod o’r Tîm Arweinyddiaeth Gweithredol a’r arweinydd strategol ar gyfer gwaith archwilio allanol ariannol a gwerth am arian yr Archwilydd Cyffredinol ar draws llywodraeth ganolog a GIG Cymru. Roedd yn Gyfarwyddwr Astudiaethau Ymchwiliol yn gyfrifol am archwilio i bryderon am wasanaethau cyhoeddus gan aelodau Senedd, ASau a’r cyhoedd. Cyn ymuno ag Archwilio Cymru pan sefydlwyd yn 2005, Mike oedd Pennaeth Archwilio’r Swyddfa Archwilio Genedlaethol yng Nghaerdydd.
Mae Mike yn ymgynghorydd rheoli profiadol ac yn gyfarwyddwr anweithredol gydag arbenigedd penodol mewn llywodraethu corfforaethol, rheoli risg, strategaeth ariannol a chynnal busnes cyhoeddus yn briodol. Mae ef wedi gwasanaethu yn flaenorol fel Ymddiriedolwr y Sefydliad Ymchwil Canser yn Llundain, lle bu hefyd yn gadeirydd y Pwyllgor Archwilio. Ar hyn o bryd mae Mike yn aelod o Fwrdd Cartrefi Dinas Casnewydd, ac mae hefyd yn Gyfarwyddwr anweithredol ar Fwrdd Llywodraeth Cymru.
Aelod o’r Pwyllgor Archwilio a Sicrwydd Risg
Mae Jayne yn aelod o Sefydliad Cyfrifwyr Siartredig Cymru a Lloegr gyda bron i 30 mlynedd o brofiad fel gweithiwr cyllid proffesiynol. Mae hi wedi gwasanaethu ar fyrddau gweithredol ers dros ddeng mlynedd, gan ganolbwyntio ar gyllid, risg, effeithlonrwydd ac effeithiolrwydd llywodraethu a gweithredol.
Ar hyn o bryd mae’n gwasanaethu fel aelod bwrdd a chadeirydd Pwyllgor Archwilio a Sicrhau Risg, Cymwysterau Cymru a Medr (y Comisiwn Addysg Drydyddol ac Ymchwil). Mae hi’n aelod annibynnol o Bwyllgor Cyfalaf Cyngor Celfyddydau Cymru ac yn gwasanaethu fel aelod o Bwyllgor Archwilio a Risg, Comisiynydd y Gymraeg.
Cyn hynny, roedd Jayne yn Brif Swyddog Cyllid i Gomisiynydd yr Heddlu, bu’n gwasanaethu ar Fwrdd cymdeithas dai, yn gwasanaethu ar Fwrdd coleg addysg bellach ac yn aelod o Bwyllgor Archwilio a Risg mewn prifysgol. Mae Jayne yn siarad Cymraeg yn rhugl ac yn byw yng Nghaerfyrddin.